Toen ik zwanger was van Fosse, de eerste van mijn man en mij samen (maar nummer drie in totaal), moesten er een hoop dingen besproken worden. Hoe doen we dit, hoe willen we dat, hoe denk jij over zus en wat vindt jij van zo. Gelukkig bleken we het over heel veel dingen eens te zijn.
Een van die dingen was dat we een co-sleeper tegen ons bed aan zouden zetten. Voor de mensen die niet weten wat dat is: een co-sleeper is een bedje wat aan één kant open is of open kan en wat met die kant tegen het grote bed aan staat. Zo kan je baby veilig slapen maar tegelijk wel heel dichtbij zijn. Een handje vasthouden, speentje geven, een aai geven maar ook voeding geven is zo heel erg makkelijk. Het voordeel is ook dat het veiliger is dan samen in één bed slapen.
Wat mijn man wel heel erg jammer vond was dat ik de co-sleeper aan mijn kant wilde hebben omdat ik nu eenmaal borstvoeding zou gaan geven en hem dan makkelijk en snel kon aanleggen. Hij vond het goed, maar volgens mij had hij als hij het had gekund, ook wel borstvoeding willen geven. We hadden in de zwangerschap soms al kibbelpartijen over wie wat zou mogen doen. Ik was heel makkelijk zei ik, aangezien ik die nachtvoedingen al moest doen en overdag thuis zou zijn mocht mijn man dan de rest doen.
In de praktijk liep het heel anders toen Fosse eenmaal geboren was. Ik ontpopte me tot een echte tijgerin, niemand mocht aan mijn zoon komen. Of nou ja, ik probeerde dat af en toe wel te onderdrukken, ik begreep zelf ook niet helemaal waar dat vandaan kwam. Heel anders dan toen Lucas geboren was. Weliswaar heb ik de eerste maand toen Lucas in het ziekenhuis lag ook wel wat tijgerinnentrekken laten zien, daarna vond ik het prima als iemand anders hem vast wilde houden en ik deelde hem met liefde. Ik dacht dat dat nu wel weer zo zou gaan maar op de een of andere manier kon ik Fosse nauwelijks loslaten. Zelfs hem aan mijn man of de kraamzorg geven was me eigenlijk al een brug te ver.
Dat hield ik alleen niet lang vol, tegen het einde van de kraamweek voelde ik me een wrak en wandelende zombie en zag ik álles van de sombere kant, ik woonde in een waar berenbos en ik zag ze overal op de weg. Het roer moest om want anders zou ik het helemaal niet volhouden. Het was in een van de spooknachten die we die eerste weken vaak hadden dat mijn man zei: “zullen we omwisselen van plek?”. Ik wilde hem zoenen en slaan tegelijk, níemand zou me bij mijn kind vandaan kunnen houden, maar oh, even niet meer van elk zuchtje wakker worden, hem steeds maar troosten, hem steeds maar vast moeten houden en dan ook nog de voedingen moeten doen. Ik vond het vreselijk en heerlijk tegelijk. Dus wisselden we halverwege de nacht om van plek en eindelijk sliep ik weer een paar uur achter elkaar. De volgende dag wilde ik weer op mijn eigen vertrouwde plekje naast míjn kind, maar een paar uur later was ik de instorting alweer nabij. We wisselden weer van plek. De dag daarna stelde mijn man voor dat hij voortaan naast hem zou slapen. Ik weet niet meer precies hoe ik reageerde, maar ik was not amused. En eigenlijk wilde ik het wel, maar ik wilde het ook weer niet. Ik wilde mijn plekje naast Fosse niet voor altijd afstaan. En ik wilde ook niet op die harde matras van mijn man slapen, auw. Dus wisselde mijn man de matrassen om met de belofte dat we altijd weer terug konden wisselen en ik gaf schoorvoetend toe.
Inmiddels is Fosse bijna 5 maanden oud, nog steeds krijgt hij nachtvoedingen en heeft hij af en toe een aai of een speen nodig ’s nachts. En nog steeds slaapt mijn man naast hem en geef ik hem de voedingen. Soms moet mijn man me wakker maken want het kost me soms moeite wakker te worden. Het was niet helemaal hoe ik het bedacht had, maar het werkt wel heel goed. Mijn man valt snel weer in slaap en heeft er geen last van dat ik de voedingen naast hem in bed geef. We hebben allebei het gevoel dat het zo veel eerlijker en beter verdeeld is. We vullen elkaar zo heel goed aan.
Soms is Fosse overstuur en wil hij niet gaan slapen na de voeding. Ik voed rechtop in bed (met het hoofdeinde omhoog) omdat ik anders steeds half in slaap val maar niet helemaal en dan dus uren later Fosse pas weer terug leg en dan dus eigenlijk helemaal niet goed geslapen heb en hij ook niet heel goed gedronken heeft. Na de voeding houd ik hem vaak vast tot hij slaapt, maar als hij blijft mopperen geef ik hem op den duur aan mijn man. Dan neemt die Fosse in zijn armen en vallen ze meestal heel snel samen in slaap. Ik blijf dan nog even wakker en dan leg ik Fosse weer terug in de co-sleeper als hij rustig is.
Het is zo bijzonder om dit samen te delen, we zijn echt samen de ouders, we doen de nachten samen en daardoor houden we het beiden beter vol. Ik vertel nu aan iedereen dat we het zo doen, mensen kijken me vaak verbaasd aan en de moeders die ik spreek vinden het een supergoed idee waar ze meestal niet aan gedacht hebben. Dus tip van mij, verdeel de taken op een manier dat iedereen hetgeen kan doen waar die het beste in is en het minste last van heeft, verdeel het zo dat je samen het minst wordt belast. Bij ons doet mijn man dus ’s nachts soms meer, ook met de andere kinderen, omdat ik er veel minder goed tegen kan. Maar soms is bij mijn man de koek op en neem ik het weer over zodat hij kan bijtanken. We zijn een team!
Hoe hebben jullie de taken verdeeld met de kinderen? Gaat/ging een iemand er altijd uit ’s nachts of was de verdeling 50/50?
Een van de meest belangrijke dingen bij het gebruiken van wasbare luiers is natuurlijk hoe je ze wast. In dit artikel zet ik de belangrijkste dingen voor jullie op een rij:
Samenvatting
Ik begin gewoon maar gelijk met de samenvatting, wil je meer weten dan kun je daarna altijd nog de rest lezen. Het is eigenlijk niet al te ingewikkeld. Je gebruikt inlegvellen om poep op te vangen, met name wanneer je kindje bijvoeding krijgt en de ontlasting vaster wordt. Dit inlegvel gooi je weg of je ‘wipt’ de poep er af. Vervolgens gooi je de luier in de emmer tot het tijd is om een luierwas te draaien. Ideaal gezien doe je dit maximaal na 3 dagen. Je gooit je wasnet met de luiers en al in de wasmachine en je doet een koude voorwas met een beetje wasmiddel en wat (blauwe) biotex. Daarna draai je een hoofdwas op 60 graden met wasmiddel gedoseerd voor bevuilde was met een schep blauwe biotex en dan laat je de luiers drogen. Als ze droog zijn vouw of klik je ze weer in elkaar, inlegvelletje er op en dan begint het verhaal weer van voor af aan. Zo simpel kán het zijn. De uitgebreidere beschrijving van de keuzes en do’s en don’ts komt nu!
Hoe doe je dat met poep?
De meeste mensen die voor het eerst over wasbare luiers horen moeten gelijk denken aan de poep. Want hoe doe je dat met poep? En is dat niet vreselijk vies, die poep in de machine?
De eerste maanden als je kind alleen nog maar melk drink is de ontlasting meestal erg dun. Er bestaan allerlei soorten inlegvellen om poep op te vangen, maar tegen die hele dunne ontlasting zijn die niet opgewassen. Vooral borstvoedingspoep staat er om bekend om alle kanten op te spuiten. Maar gelukkig is dat niet zo heel erg, die poep lost prima op in water en blijft dus niet in de machine hangen maar wordt keurig weggespoeld als je de juiste wasroutine gebruikt (daarover later meer).
Als je kindje bijvoeding krijgt wordt de ontlasting langzamerhand vaster en komen er steeds meer niet wateroplosbare stukjes in. Als die stukjes heel klein zijn is dat niet zo erg, dat spoelt wel weg maar stevige poep rechtstreeks in de machine gooien is niet zo handig, dat vindt je dan later weer terug tussen de rubbers bij je deur bijvoorbeeld of het blijft in je luier hangen. Daarom heb je voor die periode inlegvellen om bovenop in de luier te leggen. Deze inlegvellen absorberen in principe niet en zijn vocht doorlatend maar de ontlasting blijft er op liggen. Als je kindje dan gepoept heeft kun je het inlegvelletje er uit halen en de luier in de luieremmer gooien zonder de poep. Een klein beetje poep er naast is niet zo erg en kan wel mee in de machine, een echte drol dus niet.
Er zijn inleggers van fleece waar je de ontlasting zo van af zou kunnen wippen, mits vast genoeg. Helaas zijn veel ouders niet gezegd met kindjes die zulke mooie vaste drollen draaien en dan is fleece wellicht wat minder prettig. Wil je toch fleece gebruiken dan kun je met wc-papier het ergste er af vegen en daarna de fleece-inlegger in de was doen. Er zijn ook mensen die de inlegger even in de wc houden en doorspoelen zodat de poep er af wordt gespoeld door de kracht van het water. Ik zelf zie het nog niet helemaal voor me, of juist wel eigenlijk, inclusief natte handen, een druipende inlegger met natte poep en dat soort dingen, maar ik heb gelezen dat het bij veel mensen prima werkt. Een nadeel van fleece is dat het voor sommige kinderen te broeierig is en bovendien komen er in de was microplastics vanaf wat weer belastend kan zijn voor het milieu. Een voordeel is wel dat dit een van de weinige materialen is waar kinderen een droog gevoel door houden.
TIP: van een oud (micro)fleecedekentje kun je met gemak inlegvellen knippen in de maat die je fijn vindt. Zorg er wel voor dat het fleece niet te dik is, microfleece is het meest geschikt. Bij IKEA zijn goedkoop microfleece dekentjes te koop. Ze hoeven niet afgewerkt te worden. Dus knippen en klaar!
Daarnaast zijn er ook vele soorten wegwerp inlegvellen te koop. Ze variëren in grootte, zachtheid en materiaal. Zo verkoopt Kaatje Katoen inlegvellen van papier maar er zijn ook inlegvellen van viscose, bamboe en cellulose. Op sommige verpakkingen staat dat de inlegvellen door het toilet gespoeld mogen worden. Dit is natuurlijk reuze handig maar wordt over het algemeen toch afgeraden. Inlegvellen die per ongeluk (of expres) in de was belanden blijven vaak nog vele wasbeurten heel, ze kunnen daardoor wel heel goed hergebruikt worden bij alleen plas, maar helaas breken ze dus niet af in het riool waardoor ze voor grote verstoppingen kunnen zorgen. Daarnaast zijn sommige inlegvellen 100% biologisch afbreekbaar en andere inlegvellen voor bijvoorbeeld maar 80%.
Deze inlegvellen verschillen ook qua maat onderling vaak nogal.
Welke soort inlegvellen je gebruikt hangt dus af van de leeftijd van je kind, de voeding van je kind (en dus de ontlasting van je kind) en je persoonlijke voorkeuren.
Soms geeft ontlasting wel vlekken, de luiers zijn dan fris en schoon gewassen maar toch zitten er van die lelijke vlekken. Deze vlekken zijn puur van de kleurstof uit de ontlasting en gaan er meestal heel goed uit als ze nat in de zon gelegd worden. Hierover schreef ik ook deze blog: https://nog1ding.nl/poepvlekken/
Wasmiddel
Een volgend belangrijk punt is het wasmiddel. Op The Cloth Diaper Files staat een mooi overzicht over waar je op moet letten en welke wasmiddelen geschikt zijn. Ik deel het hier graag met jullie want het heeft weinig zin om het wiel opnieuw uit te vinden http://www.theclothdiaperfiles.nl/wasmiddelen/. Hoofdpunten zijn in elk geval dat het wasmiddel minder dan 5% zeep moet bevatten, er geen wasverzachter aan toegevoegd moet zijn en zowel enzymen als oppervlakte actieve stoffen bevat. Verder wordt afgeraden optische bleekmiddelen te gebruiken waardoor een wasmiddel voor de witte was af valt.
Veel ecologische wasmiddelvarianten vallen ook af. Er zijn op de site van The Cloth Diaper Files overigens wel ecologischere wasmiddelen die ‘goedgekeurd’ zijn maar waar ik wel veel slechte ervaringen over heb gelezen. Klok bijvoorbeeld is zo’n wasmiddel. Echter staan tegenover die slechte ervaringen ook een hele hoop goede ervaringen van mensen die er al jaren mee wassen dus dat maakt het lastig om de juiste te kiezen. Over AH puur heb ik wel vooral positieve dingen gelezen. Maar er zijn natuurlijk een hoop variabelen waardoor het mis kan gaan, het wasmiddel is er één uit het rijtje.
Er bestaan ook speciale luierwasmiddelen maar die schijnen vaak duur en helemaal niet zo geschikt te zijn. Zo is Potion bijvoorbeeld het wasmiddel van Totsbots maar dit bevat veel te weinig oppervlakte actieve stoffen om de luiers goed schoon te kunnen wassen. Ook het wasmiddel van Bambino mio heeft hetzelfde probleem. De vraag is natuurlijk ook of een fabrikant er bij gebaat is als de luiers ontzettend lang mee gaan. Dit is natuurlijk speculatie, maar ik vind het wel opvallend.
Neutral is overigens een andere opvallend wasmiddel wat ik even wil noemen. Vaak wordt aangeraden babykleertjes de eerste keren daarmee te wassen. Toen mijn eerste zoon als pre-dysmatuur op de neonatologie lag werd dit zelfs met klem aangeraden. Je zou dus denken dat dit een fijn wasmiddel is om de luiers mee te wassen maar er zit veel te veel zeep in en bovendien is voor vieze poep- en plasluiers toch wel wat grover geschut nodig.
Naast het gewone wasmiddel wordt ook vaak geadviseerd om blauwe biotex te gebruiken. Dit is een waskrachtversterker en wordt dus extra toegevoegd aan de was.
Pul overbroekjes wassen
Losse overbroekjes die gebruikt worden voor een sio (snap-in-one) of tweedelig systeem hoeven niet na elk gebruik in de was gedaan te worden. Zo lang er geen poep in zit en ze niet onfris ruiken kun je ze eigenlijk gewoon gebruiken. Ik zelf gebruik meestal 4 of 5 verschillende en gooi ze na een paar dagen dan wel in de was. Soms is dat een beetje willekeurig omdat ik tussendoor ook broekjes in de was gooi waar poep op is gekomen en dan weer nieuwe pak, maar daarom gooi ik ze gewoon in de was soms, anders zou ik een hele administratie bij moeten houden wat ik wanneer in gebruik heb genomen.
Op overbroekjes staat vaak dat ze op 40 graden gewassen moeten worden maar op veel anderen staat weer dat 60 graden goed is. Ik was al mijn Pul overbroekjes gewoon mee op 60 graden, dan kan ik ze gewoon in de luieremmer gooien en hoef ik ze niet uit te zoeken als ik ga wassen (en die stinkende waszak gelijk in de machine wil gooien). Ik heb nog geen enkele keer problemen gehad en lees ook vaak dat veel andere mensen dit ook doen zonder problemen.
Ik ken ook mensen die de overbroekjes met de hand wassen omdat ze toch nauwelijks vies worden en bovendien snel drogen.
Pul overbroekjes doe ik nooit in de droger, ze zijn gelukkig heel snel droog.
Een andere optie zou natuurlijk zijn om de overbroekjes bij de gewone was te gooien als er geen poep op zit en ze bijvoorbeeld met de babykleertjes mee te wassen. Ik ben echter groot voorstander van geen gedoe, dus pul broekjes, gewoon allemaal lekker op 60 graden wassen.
De luierwas voorbereiden
Wanneer je de luier af doet na gebruik is het handig om een aantal dingen gelijk te doen. Hoewel dit ook wel een beetje een persoonlijke keus is:
– Luiers en overbroekjes met klittenband moeten dichtgedaan worden of, als er wastabs zijn moet je de haakkant van het klittenband daaraan vastplakken.
– Zoals eerder besproken moet je zorgen dat er geen vaste poep in de wasemmer terecht komt en daarna dus in je wasmachine.
– Gebruik je een pocketluier dan kan het handig zijn om de boosters er even uit te halen en bij snap-in-ones om de inleggers los te klikken.
– Ik vouw met name poepluiers altijd even een beetje dicht zodat niet de volgende luier op je open poepluier terecht komt en er zo onnodig overal vlekken op komen. Dit gaat dan vooral om de dunne ontlasting van hele jonge baby’s.
Bij veel luiers merk je bij het wassen al snel wat handig en niet handig is. Alles aan elkaar geplakt met klittenband als je niet goed sluit bijvoorbeeld. Maar ook of een vaste inlegger goed uit je all-in-one luier komt en of de boosters vanzelf uit je pocketluier vallen tijdens het wassen. Sommige luiers kunnen prima in elkaar blijven zitten omdat ze door het gedraai en geschud vanzelf losgaan. Andere luiers kunnen ook gedeeltelijk losgemaakt worden. Het snap-in-one systeem van Close pop-in is daar een voorbeeld van. Er zitten gewone drukkertjes en grijze drukkertjes. Als je de gewone drukkertjes losmaakt dan bestaat de luier uit 1 lange sliert die goed schoongewassen kan worden. Het netst is overigens om ze helemaal los te maken. Zo voorkom je ook dat de drukkers lam worden.
Strikluiers hebben lintjes die in de was nogal de neiging hebben om in de knoop te raken. Sommige mensen maken bij het in de was doen er vast een strik of knoopje in, anderen gebruiken een Ikea klem die je ook kunt gebruiken om zakjes dicht te klemmen. Ik heb zelf nooit alleen maar strikluiers in de was, dan valt het meestal wel mee. Als het niet mee valt dan gooi ik mijn strikluiers in de droger, daar kunnen ze prima tegen en vaak ontwarren de droge lintjes zich dan vanzelf.
De vieze luiers kun je in een luieremmer gooien. Die zijn er in allerlei soorten en maten luieremmers. Zelf heb ik twee luieremmers van de Hema, anderen gebruiken de grote Patrul bakken van Ikea of bijvoorbeeld de extra grote afsluitbare luieremmer van totsbots. Best een mooi ding, maar in de praktijk heb ik zelfs de losse deksels van mijn emmers er af liggen omdat ik de luier er graag zo in wil kunnen mikken.
In de luieremmer kun je een waszak of wasnet gebruiken. Ik vind persoonlijk een wasnet heel erg handig, die van Little Lamb passen perfect in mijn standaard emmer en eventueel ook wel in een wat grotere emmer nog.
Wasroutine
Wasroutine is een term die veel gehoord wordt in wasbare luierwereld. Wat er mee bedoeld wordt is hoe je je luierwas altijd doet. Het is belangrijk om een goede wasroutine te hebben om te voorkomen dat luiers bijvoorbeeld toch viezer zijn dan ze lijken en vuil gaan opstapelen maar bijvoorbeeld ook om te voorkomen dat er zich mineralen opstapelen in de luiers.
Over wat de juiste wasroutine is verschillen de meningen maar over het algemeen is dit wat wordt aangeraden:
Eerst een voorwas met koud water en centrifugeren. Koud water omdat de eiwitten die in urine en ontlasting zitten dan niet stollen en zich hechten aan de stof maar weggespoeld kunnen worden. Een ander voorbeeld van een vlek die met koud water moet worden uitgespoeld is bloed, dit is ook vanwege het stollende effect van warmte waardoor de vlek er juist minder goed uit gaat.
Het centrifugeren is belangrijk omdat het vuile water dan ook daadwerkelijk uit de luiers gaat en wordt weggespoeld. Anders blijft dat in de luiers in de machine en doe je vervolgens je hoofdwas in vuil water. Daarom is een wasprogramma met ingebouwde voorwas vaak minder geschikt want dan wordt er niet gecentrifugeerd.
Bij de voorwas doe je een klein beetje wasmiddel en een schepje blauwe biotex om de het eerste vuil los te weken en weg te laten spoelen.
Vervolgens doe je een hoofdwas. Deze was doe je heet, liefst op 60 graden want onder die temperatuur worden ziektekiemen en schimmels niet gedood. Er zijn ook mensen die op 40 graden wassen en nooit problemen hebben, maar theoretisch zou dat dus wel voor problemen kúnnen zorgen. Er zijn ook mensen die op 40 graden wassen en eens in de zoveel tijd op 60 graden.
Omdat het om poep en plas gaat kies ik voor 60 graden en heel af en toe was ik een keer op 90 graden. Zoals toen ik een tijdje terug op vakantie in een andere machine moest wassen en de luiers er lang niet zo fris uit waren gekomen als anders.
De hoofdwas doseer je voor zwaar bevuild wasgoed en je kijkt ook naar de hardheid van het water in jouw omgeving. Hoe harder het water hoe meer wasmiddel. Als je een machine met een grotere trommel hebt dan standaard moet je ook meer wasmiddel gebruiken. Al met al gaat er best wel een dot wasmiddel in, als je maar goed doseert is dat niet erg. Hoewel er ook best wat mensen al jaren hun luiers wassen met minder wasmiddel dan voorgeschreven meet ik zelf altijd de dosering af die wordt aanbevolen op de verpakking.
Daarnaast gebruik ik ook bij de hoofdwas een flinke schep blauwe biotex.
Het schijnt ook belangrijk te zijn hoe vol je machine is met de luierwas. Helemaal aangedrukt vol is te veel, maar heel leeg is ook minder goed omdat de was ook schoon wordt door de wrijving van andere was er overheen. Een goed gevulde trommel is dus een aanrader. Als ik eigenlijk iets te weinig luierwas heb dan gooi ik er na de voorwas nog andere 60-graden was in. Onderbroeken, handdoeken en dat soort dingen. Ik kies voor een programma wat naderhand centrifugeert op een hoge snelheid (zoals 1400 toeren) zodat het vuile water er echt zo veel mogelijk uit is.
Was drogen
Zelfs voor het drogen van de luierwas bestaan een soort ongeschreven richtlijnen. Zo gooien de meeste mensen hun luiers niet in de droger. Daar zijn verschillende redenen voor. De eerste is de ecologische reden, een droger kost energie, energieverbruik is belastend voor de aarde en het milieu en dus een reden om zo energieneutraal mogelijk te leven.
Ik ben echter ook van mening dat het allemaal een beetje leuk moet blijven met het huishouden dus ik gebruik de droger wel, al probeer ik, zeker met mooi weer, de was lekker buiten te hangen aan de droogmolen. De overbroekjes gaan nooit in de droger, deze zijn gevoeliger voor hitte en slijtage. Als de pul-laag gaat lekken dan hang je want dan wordt de boel dus nat. Wat ik in de winter meestal wel in de droger gooi zijn strikluiers, prefolds, billendoekjes en fleece inlegvellen, die laatste zijn eigenlijk al nagenoeg droog als ze uit de was komen, maar net niet voldoende om ze gelijk op te kunnen bergen. Ook de zelfgenaaide hennepkatoen boosters gooi ik af en toe in de droger omdat ze nogal stug worden van drogen aan de lijn. Maar het is vast psychisch dat ik denk dat mijn baby dat dan fijner vindt want ik heb hem nog nooit horen klagen over het verschil tussen droogtrommelgedroogde boosters en waslijngedroogde boosters.
Ook wordt afgeraden om de luiers direct bij of op een warmtebron te drogen, het gaat er dan vooral om dat het niet al te heet is, als je je handen er plat op kunt leggen kan het niet zo veel kwaad.
Ik hang dus bijna alle luiers en toebehoren te drogen. In de winter aan een wasrek en in de zomer in de tuin aan de droogmolen. Of als ik het op mijn heupen krijg vanwege de vlekken van poep hang ik mijn was ook wel eens ’s winters buiten zodat de vlekken verbleken.
Ook bij het ophangen zijn er een aantal zaken om op te leggen. Voorgevormde luiers, overbroekjes en sommige inserts van snap-in-one luiers zijn voorzien van elastieken voor het beter aansluiten. Elastieken die te lang achter elkaar uitgerekt worden verliezen langzaam hun rekbaarheid. Daarom is het verstandig om de luiers niet aan 1 kant op te hangen maar over twee draadjes van het wasrek of de waslijn te hangen op de plek waar het elastiek zit (in het midden meestal). Natte luiers kunnen zwaar zijn en als je ze dan aan een kant met een wasknijper vastmaakt komt er nog aardig wat rek op de elastieken. Zelf hang ik de overbroekjes altijd op dezelfde manier op met de binnenkant naar boven want die binnenkant is het natst. De waszakken die ik af en toe mee was draai ik altijd even binnenste buiten en probeer ik zo op te hangen dat ze open hangen en zo goed kunnen drogen aan alle kanten.
Wol
Er bestaan ook verschillende soorten wollen overbroekjes. Dit is een hele andere tak van sport maar kan ik hier niet onbenoemd laten. Wollen overbroekjes moeten namelijk niet meegewassen worden in de machine en zéker niet met de normale luierwas. Beweging, warmte en zeep zorgen er namelijk voor dat wol enorm krimpt en gaat vervilten. Wollen overbroekjes moeten dus met de hand gewassen worden en daarna behandeld met lanoline om weer waterafstotend te worden.
Dont’s
Er zijn een aantal dingen die echt niet hoeven of zelfs schadelijk zouden kunnen zijn.
Extra water gebruiken of extra spoelen na het wassen. Hierdoor kunnen zich mineralen ophopen in je luier waardoor deze minder goed functioneert. Het verhaal er achter heeft te maken met waterhardheid en kalkvorming en het wasmiddel wat je normaal daarvoor gebruikt maar al weggespoeld is na de hoofdwas. Het is ook echt niet nodig, na een voorwas en een hoofdwas zijn de luiers echt wel schoon. Zo niet, dan kun je beter nog een keer een was draaien mét wasmiddel.
Wasverzachter gebruiken. Dit laat namelijk een laagje achter op de vezels waardoor ze minder goed kunnen absorberen. Dan heb je dus luiers die heerlijk zacht zijn maar niet meer doen wat ze moeten doen, namelijk vocht opnemen.
Voorweken. Vroeger werden katoenen luiers vaak na het gebruik in de week gezet totdat ze gewassen konden worden. Dit wordt echter tegenwoordig niet meer aangeraden. Sommige vezels kunnen daar slecht tegen, zoals bijvoorbeeld bamboe. Bovendien blijft waterdicht materiaal zoals pul veel langer goed als het niet vochtig bewaard wordt. Tegenwoordig zijn de wasmiddelen en wasmachines zo goed dat het ook echt niet meer nodig is.
Te veel wasmiddel gebruiken. Als je altijd je wasmiddel overdoseert dan kunnen wasmiddelresten zich opbouwen in je luier. Hierdoor kan de luier stug worden.
Azijn gebruiken. Dit kan Pul aantasten en bamboe, waar veel luiers en boosters van gemaakt zijn, kan er niet goed tegen.
Bij gebruik van een vette zalf of creme op de billen geen inlegger gebruiken. Oftewel, gebruik altijd een inlegvelletje als je iets vets op de billen van je baby smeer, de luiers kunnen anders waterafstotend worden op die plekken en dat is nou net niet de bedoeling van luiers.
Wasnoten of zelfgemaakt wasmiddel gebruiken. Voor kleding is dit natuurlijk prima, maar voor de zwaar bevuilde luiers is dit bij lange na niet sterk genoeg of het bevat veel te veel zeep wat een film legt over de vezels waardoor ze niet meer goed opnemen.
Strippen
Nee dit gaat niet over het uitkleden van je baby maar over de luiers. Soms ruiken luiers naar ammoniak of natte hond of krijgen kinderen ineens steeds maar weer uitslag van de luiers. Dit komt vooral voor als je niet de juiste wasroutine hanteert. Luiers strippen is best wel grof geschut en bepaald niet de beste behandeling voor je luiers. Maar als ze anders niet meer bruikbaar zijn kan strippen een manier zijn om weer fris te kunnen beginnen. Met een nieuwe wasroutine zal het daarna dan hopelijk ook niet nodig zijn om nogmaals te strippen.
Het recept voor strippen staat goed uitgelegd op de site van The cloth diaper files: http://www.theclothdiaperfiles.nl/hoe-strip-je-wasbare-luiers/
Overigens heb ik een tijdje meegelezen op een Engelstalige Facebookgroep van The Lighthouse kids company, een merk van onder andere wasbare luiers, daar werden ook veel tips uitgewisseld en daar werd gezegd dat strippen alleen zin heeft als je luiers knisperig zijn geworden door mineralenopbouw. Welk recept ze daar voor het strippen gebruiken en of dat anders is dan dat van The Cloth Diaper Files (wat weer vertaald is uit het Engels) weet ik niet, maar ze zeiden dus dat vuil er niet uit ging met strippen, alleen de mineralen opbouw (build up). Een interessante kanttekening en iets om in je achterhoofd te houden.
Als we over nachtvoedingen praten gaat het meestal over baby’s die ’s nachts de borst of fles krijgen. Wij hebben nog elke nacht een nachtvoeding, ik vind het meestal prima, of laat ik het anders zeggen, ik had ze liever niet gehad, maar ben best tevreden met het feit dat het er maar eentje is en niet meer. Sommige nachten heb ik grote moeite om wakker te worden en mezelf er toe te zetten. Het is dat Fosse het binnen no-time op een krijsen zet als ik het niet snel doe wat me er toe zet om toch met de slaap nog in mijn ogen te zorgen dat hij snel aan mijn borst ligt. Gelukkig drinkt hij tegenwoordig niet meer een uur, maar een half uur zijn we er toch wel zoet mee. Ik heb een heel ritueel voor die ene voeding die volgt op de late avondvoeding rond 23 uur. Ik zet mijn bed rechtop, nou ja het hoofdeinde dan, ga plassen. Trek een vestje aan, pak mijn waterfles en mijn kleine voedingskussen en dan geeft mijn man Fosse aan. Terwijl hij aan de borst lurkt lurk ik aan mijn waterfles want van borstvoeding geven krijg ik steevast enorme dorst. Na de voeding leg ik Fosse terug in de co-sleeper die aan de kant van mijn man staat en dan ga ik nog een keertje plassen (want ja ik heb net een halve liter water gedronken) en weer verder slapen. Meestal ben ik een klein uurtje verder alles bij elkaar.
Maar sommige nachten… sommige nachten bespringt het hongermonster mij tijdens het voeden. In het begin had ik dat bij elke voeding, Fosse aan de borst leggen zorgde bij mij voor verzengende dorst en schreeuwhonger. Inmiddels is die verzengende dorst gewone dorst geworden maar bij tijd en wijle heb ik ineens weer schreeuwende honger. Vannacht bijvoorbeeld, ik zat te voeden en ik kon bijna niet meer blijven zitten van de honger. Bijna had ik mijn man wakker gemaakt om boterhammen voor me te smeren, maar dat vond ik toch een beetje sneu om 4.30 u ’s nachts. Ik heb de voeding uitgezeten met mijn fles water en vervolgens Fosse bij hem achtergelaten om in het holst van de nacht naar beneden te sluipen voor een paar boterhammen. Boterhammen met pindakaas zijn favoriet op zulke momenten, heerlijk. Uiteindelijk werden het vier boterhammen en kon ik 10 minuten later weer met gestilde honger mijn bedje in kruipen en verder slapen. Dat zijn pas nachtvoedingen!
Hadden (of hebben) jullie ook van die dorst- en hongeraanvallen tijdens het borstvoeding geven?
Ik heb van alles en nog wat in huis qua luiers, snap in ones, tweedelig, strikluiers, hydrofielen, prefolds en ontelbare overbroekjes. Soms is dat wel eens onhandig want dan heb ik een voorgevormde luier waar ik het luierbroekje wat ik pak niet overheen krijg. Ik gebruik ook nog eens verschillende maten door elkaar, dus ik sta regelmatig een overbroekje om te hannesen om vervolgens tot de conclusie te komen dat ik het er echt niet netjes overheen krijg, ook niet als ik van buitenaf probeer de luier er onder te proppen of het broekje drie keer opnieuw strak trek. Best onhandig!
Maar het heeft ook voordelen, zo is geen luierdag hetzelfde en kan ik kiezen waar ik op dat moment zin in heb. Lekker prutsen met touwtjes, dan pak ik de strikluiers, snel klaar, dan pak ik een snap-in-one, gegarandeerd heel lang droog, dan pak ik een voorgevormde luier met booster en een overbroekje met dubbele lekgootjes. De ongebruikte boosters van de ene luier zijn weer een mooie opvulling voor de andere luier en elk systeem is weer anders. Ik hoef me nooit te vervelen!
Helemaal leuk wordt het als je je luiers en toebehoren langzamerhand door en door kent en daar steeds creatiever van wordt. Zo heb ik laats een petit lulu snap-in-one systeem gekocht. Ik gebruik de overbroekjes al langer voor de nacht, eerst de newborn, nu ook de one size broekjes. Ik vind ze superfijn en nieuwsgierig als ik was moest ik dat snap-in-one systeem natuurlijk uitproberen.
Laatst had ik dat dus weer gebruikt en het overbroekje was nog keurig schoon dus ik dumpte de insert in de wasemmer en stond te kijken naar dat overbroekje en dacht ineens: die bamboolik snap-in-one inserts lijken qua vorm best wel op deze en ze hebben ook een drukkertje voor en eentje achter. Ik vind het in de bamboolik overbroekjes die net wat smaller zijn op de verkleinstand alleen zo’n gefrummel dus ze lagen ongebruikt in de la. En ja, het paste eigenlijk perfect, alleen ik vond de absorptie nog wat weinig maar de inlegger die bij bamboolik er bij hoort is wel erg dik. Ik keek naar de twee drukkers van de bamboolik insert waar de booster op geklikt moet worden en ik dacht ineens aan de peenutpads die eveneens ongebruikt in de la lagen omdat ik niet zo’n fan ben van poep in de overbroekjes. En ja hoor, die paste perfect! Zie hier mijn Petit Lulu/Bamboolik/Peenutpad snap-in-one luier! De mogelijkheden zijn eindeloos!
Al van jongs af aan heb ik een liefde voor eetbare dingen uit de tuin. De schooltuintjes op de basisschool vond ik geweldig en het idee dat je eten kunt halen uit je eigen tuin vond ik al vroeg iets magisch. Ik herinner me, jaren terug, ik denk een jaar of 14 geleden dat ik een dakterras had. Daar kweekte ik in bakken en potten mijn eerste eigen groente, vooral de worteltjes waren erg lekker.
Nu heb ik al een aantal jaar drie moestuinbakken en dat vind ik heerlijk. Lekker buiten keutelen in de tuin, geen groot zwaar werk maar een beetje zaaien en wieden en oogsten. Onze middelste, Lucas vindt het ook heerlijk, ik kan altijd rekenen op eigenwijs commentaar. Zo stond hij een keer een hele gieter uit te gieten over een kleine zaailing. Toen ik zei dat hij dat niet moest doen, dat de zaailing daar dood van zou gaan kreeg ik als antwoord: “Nee mama, hij is nog heel klein, van water groeien ze, hij heeft méér water nodig” en hup daar goot hij de rest van de gieter uit over dat kleine mini kwetsbare plantje.
Hij is 5 en kon me afgelopen zomer allerlei planten aanwijzen en benoemen. Bij het tuincentrum mocht hij met mijn zaadjes uitzoeken, hij wilde eigenlijk een pastaplant (van de spaghetti) maar toen ik hem vertelde dat dat helaas niet bestaat koos hij een zakje wortelzaadjes uit. Op dat zakje stonden prachtige oranje in plakjes gesneden wortels. Elke keer vroeg hij me wanneer de in plakjes gesneden wortels nou klaar waren en hij wilde maar niet geloven dat ze niet gesneden uit de grond kwamen, want dat stond op het pakje. Toen uiteindelijk de eerste wortels klaar waren kon ik hem gelukkig overtuigen.
Onkruid wieden en water geven vindt hij hartstikke leuk en soms kwam hij ineens ongevraagd met een bosje (soms nog veel te kleine) geoogste wortels. Ook vroeg hij wel eens of hij als toetje een wortel mocht oogsten. Want wortels uit de moestuin vindt hij het allerlekkerst. Ik geef hem geen ongelijk!
Met het mooie weer krijg ik ineens weer moestuinkriebels. Vorig jaar was ik zwanger en had ik last van bekkeninstabiliteit. De moestuin werd wel tot leven geroepen, maar uiteindelijk liet ik ‘m voor wat het was, de oogst was afgelopen jaar dan ook beduidend minder dan het jaar daarvoor. Mijn tomaten groeiden sneller dan ik oogsten kon, de laatste courgette ligt nog verloren en half vergaan in de bak en ook de kievitsbonen en ranken van de tomaat en komkommer hangen nog in de rekken. Grote ronde gerimpelde bollen steken uit de grond, ik denk bietjes. Ik zeg nieuw jaar nieuwe kansen!
Kiemtest
Ik heb alle zaden nagekeken, de hele oude heb ik weggegooid, de zaden uit open of oude verpakkingen onderwerp ik aan een kiemtest (zie link).
Er staan nu 3 van zulke bakjes op de vensterbank met folie een theedoek er over te wachten op resultaat. Ik ben benieuwd!
Omdat ik nog even moed moest verzamelen om ook daadwerkelijk met de bakken aan de slag te gaan besloot ik eerst maar eens een plan te maken. Welke dingen wil ik graag in mijn bakken, waar kunnen ze staan en wanneer moet ik ze zaaien. Dat was nog best een klus. Wat ik vooral lastig vind is dat we sommige dingen vaak helemaal niet eten, bijvoorbeeld omdat er dan te weinig van is voor een hele maaltijd. En twee jaar geleden had ik zo bizar veel courgette van één plant geoogst dat een groot deel in de vriezer ging voor pastasaus en zo. Zo veel dat we zelfs dat een jaar na dato nog niet op hadden gemaakt. Dat vind ik dan wel weer een beetje zonde. Dus ik heb dit jaar twee goede voornemens, ik zaai veel van de dingen die we graag en vaak eten, worteltjes bijvoorbeeld, dingen die we écht niet eten zaai ik niet en ik zaai een paar vakken met dingen die we wel eens eten met als voornemen om als dat dan geoogst kan worden het ook te eten. En ik heb nog nooit een goede oogst komkommer gehad dus dit jaar ga ik echt voor een goede komkommeroogst. Nieuwe zaden nieuwe kansen toch?
Met dit prachtige weer krijg ik het echt enorm in mijn bol. Ineens heb ik zin om van alles te gaan doen in de tuin, de kussens van de tuinset op te schudden en de moestuinbakken klaar te maken. En het allerfijnste: de luierwas ophangen aan de wasmolen. De vorige keer (link) leverde dat niet alleen bevroren luiers maar ook bevroren vingers op. Daarna heb ik maar geen luierwas meer uitgehangen buiten, in het zonnetje voor het raam werkt het ook wel aardig en het is een stuk minder koud. Bovendien kan ik ze dan laten hangen tot ik weer eens een luierzenmomentje nodig heb. Of ik bedoel eigenlijk dat ik ze kan laten hangen tot ik ze nodig heb, het wasrek als kast werkt prima.
Maar nu zijn de temperaturen al dagen goed en er valt bijna geen regen. Dat vraagt er dus gewoon om de luierwas buiten te hangen. Als ik de laatste dagen uit het raam keek ’s ochtends was de eerste vraag die in me opborrelde steeds: “Is het alweer tijd voor een luierwas?”. Helaas hoeft die maar eens in de 2/3 dagen dus het antwoord was tot nu toe meestal teleurstellend of ik had geen tijd om de was in de ochtend te doen waardoor het al bijna geen zin meer had. Gisteren had ik het eindelijk voor elkaar, ik had de avond ervoor al een voorwas gedaan en de machine daarna aangezet zodat de luiers bij het ochtendgloren klaar in de machine zouden zitten. Niet dat ik het bij het ochtendgloren buiten hang, dan lig ik nog in bed. Ik ben soms (oké vaak) nogal een chaoot dus dat het lukte is nog een klein wonder, dus kon gisteren de vlag uit, eh was uit.
En zeg nou zelf, wat is er nou heerlijker dan wapperende was die je daarna fris naar buitenlucht geurend binnenhaalt.
Hij was alleen wel nog een beetje nat. En toen moest hij binnen opgehangen worden. En dat was ik vergeten. Maar gelukkig heb ik een man die dat niet vergeet, dus de volgende ochtend ontdekte ik dat die vergeten was al lang weer aan het rekje hing. Ik blijf in wonderen geloven.
Toen ik een foto voorbij zag komen van dit grappige speeltje kon ik het niet laten om het voor Fosse te kopen. Bij tijd en wijle gaf ik het aan hem maar hij keek er niet naar om. Niet zo gek want hij kon ternauwernood iets zelf vasthouden, laat staan er actief iets mee doen. Maar daar is de laatste weken verandering in gekomen. Hij grijpt, stopt het in zijn mond, toont interesse en laat ze met dezelfde vaart weer op de grond vallen.
Het speeltje is er in meer van zulke grappige vormen (maar ik vond eentje wel genoeg haha) en is gemaakt van natuurrubber en gekleurd met plantaardige kleurstoffen. Dat laatste vind ik altijd een beetje nietszeggend, want dat betekend natuurlijk niet dat het dan gelijk ook veilig is. Gelukkig is het gecertificeerd niet giftig, daar moeten we het dan maar mee doen.
Het speeltje voelt heerlijk soepel en er zit geen gaatje in zodat het ook veilig in bad gebruikt kan worden zonder dat er schimmel aan de binnenkant ontstaat. De meerwaarde van een banaan in bad heb ik nog niet zo ontdekt maar als bijtspeeltje vind ik hem hartstikke leuk. Super grappig toch dat het net lijkt alsof hij een banaan zit te eten? “Ja wij doen Rapley” zeg ik er dan bij, “we geven hem hele stukken”. Of “Fosse heeft zijn eerste hapje gehad”. Nou ja mogelijkheden genoeg dus. En Fosse? Die vindt het allemaal prima zolang hij er maar op mag kauwen en het vervolgens weer mag laten vallen.
“Kun jij Fosse even bij je houden?” vraag ik aan mijn man
“Ja maar, ik wilde nog wat dingen doen.” zegt hij.
Ik: “Ik moet echt even wat aan de luierwas doen.”
Hij: “Ja maar, ok, geef maar hier.”
In de babykamer, die ik eigenlijk beter luierkamer zou kunnen noemen want daar liggen altijd de bergen was en wordt Fosse verschoond, ligt een berg met gewassen luierwas. Tijd om de boel eens goed te ordenen.
Lijkt een vervelend klusje, maar stiekem vind ik dit dus heerlijk. Even geen kinderen om me heen. Orde aanbrengen in deze overzichtelijke chaos maakt me bovendien helemaal zen. Goeie smoes dus om even weg te vluchten en werkt altijd! Want mijn man heeft helemaal geen zin in die luierwas, dat is meer mijn taak. Dus zit ik heerlijk tenmidden van alle fris gewassen luiers, billendoekjes, boosters, inlegvellen, overbroekjes op de grond op mijn dooie akkertje de luiers weer klaar te maken voor gebruik. Ik heb lekker veel verschillende systemen dus het blijft gevarieerd werk. Haha.
En uiteindelijk als alles gesorteerd en opgevouwen is ruim ik de lade weer in en de bak op de commode en de kastjes met luiers boven de commode. Alles heeft een vaste plek.
Tenminste… zo lang als het duurt want net als in de luiers hou ik ook van variatie in het opruimen. Of misschien vind ik het stiekem gewoon wel fijn om nog even wat langer in de babykamer te blijven hangen in mijn eigen was-zen-bubbel. Laat mijn man het maar niet horen!
Pasvorm: Heel erg mooi slank luiertje dat mooi zit
Absorptie: Goed. Ik heb de luier nu een keer of 4 gebruikt na het voorwassen en ik heb nog geen enkele keer lekkage gehad.
Comfort: Luier sluit heel mooi aan, de buitenste randjes zijn van fleece.
Droogtijd: Prima, de inklikbare inleggers drogen vrij snel doordat de dikste inlegger niet volledig doorgestikt is en je deze dus open kunt vouwen.
Persoonlijke ervaring
Getest vanaf 4 maanden met 5,5 kg. Toen ik de Tickle Tots snap-in-one voorbij zag komen was ik gelijk verliefd op de lieve printjes. Omdat ik nog op zoek ben naar een systeem wat zowel makkelijk als lekvrij is voor op de kinderopvang waar Fosse binnenkort gaat starten besloot ik er toch maar eentje aan te schaffen en uit te testen. En daar heb ik geen spijt van! De luier is duidelijk van goede kwaliteit, de pul van het overbroekje is dubbel waardoor je nog minder snel druklekkage krijgt en het broekje sluit mooi aan in de liezen. Bovendien is het niet zo’n dik pakket. Ik heb de luier getest met beide inleggers er in geklikt voor de absorptie. De eerste keren zat wel gelijk het overbroekje ook onder de poep waardoor het in de was moest met de inleggers mee. Dat is het nadeel van dat er geen elastieken in de inleggers zitten. Maar ondanks dat Fosse in de draagdoek heeft gezeten en ik soms best wat tijd tussen het verschonen heb zitten is hij nooit doorgelekt. De poep blijft netjes binnen de elastieken, de dubbele lekgootjes maken de pasvorm extra geschikt hiervoor. Ook lekkage van plas heb ik nog niet gehad.
Toen het overbroekje een keer niet gelijk vies was greep ik gelijk de kans om het ook als overbroekje te testen. En ook als overbroekje is het een hele mooie luier. Ik testte hem over de hu-da voorgevormde luier en over de Little Lamb maat 1, het is dan wel even iets beter zoeken om hem er echt goed overheen te krijgen en te zorgen dat er niks uit steekt. Dit komt doordat de luier niet erg breed is. Maar dit maakt dat hij dan daarna ook echt heel erg mooi zit. Ook als overbroekje is Tickle Tots geslaagd! Ik vind het persoonlijk ook echt een voordeel dat de luier sluit met klittenband. Dit is mooi slank ook weer en goed terug te vouwen op de wastabs.
Voordelen
Prachtige printjes
Hoge kwaliteit
Dubbele lekgootjes
Dubbel pul
Slanke pasvorm
Goede absorptie
Simpel systeem
Nadelen
De luier valt vrij smal en zal dus niet over elke voorgevormde luier passen
Doordat er in het overbroekje bij de randjes bij de benen een stukje stof zit moet het sneller in de was
De zwangerschapskleding staat klaar om weggebracht te worden
Help! We hebben veel te veel spullen.
Het klinkt als een luxeprobleem en misschien is het ook wel een voortvloeisel uit luxe, maar feit is dat we beiden gek worden van alles wat we hebben. Het helpt ook niet als je beiden weduwe/weduwnaar bent. Dan krijg je weliswaar een einde van een huwelijk, maar zonder de verdeling van de spullen. Ga dan eens een nieuwe relatie beginnen, samenwonen, trouwen en verhuizen en je komt tot de ontdekking dat je echt een gigantische berg spullen hebt waarvan ook nog eens een flink deel met emotionele lading voor een van ons. Kortom, hoe doe je dat?
Het opruimavontuur begon voor mij eigenlijk al lang geleden. Ik ben vreselijk slecht in opruimen. Vreselijk slecht in weg doen was ik ook, maar nood breekt wet. Meer en meer merk ik hoe heerlijk het is om dingen weg te doen, om je te ontdoen van onnodige ballast. Heel soms heb je achteraf spijt, had je wat je weggedaan hebt eigenlijk nu wel heel goed kunnen gebruiken. Maar ik heb toch liever spijt van die paar dingen die ik onterecht heb weggedaan dan dat ik dag in dag uit aanloop tegen de enorme berg die opgeruimd moet worden.
En eerlijk gezegd zijn we er nog lang niet, hoewel we al karren vol met spullen hebben weg gedaan. Ik heb eens zitten berekenen en ik denk dat ik ongeveer driekwart van alle spullen die mijn eerste man en ik samen hadden heb weggedaan. Het blijft een doorgaand verhaal.
Grootste uitdaging nu is om te zorgen dat er niet ook nog steeds heel veel in komt. Eerlijk gezegd vind ik dat nog de moeilijkste uitdaging want ik word stiekem heel blij van nieuwe spulletjes, mooie kleren, leuke gadgets, dat nieuwe speelgoed. Eh en luiers, wasbare luiers, ook een excuus om veel te kopen. Niet echt in de lijn van het verminderen van spullen.
Wel heb ik mij deze keer niet aangemeld voor allerhande gratis babydozen. Mijn ervaring is dat er toch wel heel veel dingen bij zitten die je toch niet nodig hebt en niet gebruikt. En dat is zonde en bovendien creëer je zo meer afval, terwijl we juist ook proberen minder afval te hebben. Die gratis dozen mis ik helemaal niet. Sterker nog, een tijdje terug kreeg ik, ongevraagd, een doos met gratis spullen van de supermarkt waar we online onze boodschappen vaak doen. En eigenlijk was ik er helemaal niet zo blij mee, weer allemaal spullen waarvan je weet dat ze de voorraadkast in gaan en daar zullen blijven staan tot ze over datum zijn. Ik vind gratis spullen hartstikke leuk en winacties ook, maar alleen als ik zeker weet dat ik ze echt goed kan gebruiken.
Hoe gaan jullie om met teveel spullen? Less is more en weg doen met die handel of vooral alles bewaren wat je misschien ooit nog gebruiken kunt? Ik ben benieuwd!
